HIRSIZLIĞI ÖNLEMEK İÇİN REAKTİF OLMAK GEREKİR

Recep Akdur

Hastalık ortaya çıktıktan sonra müdahale ile hastanın/toplumun sağlığına kavuşmasını esas alan anlayışa /tutuma tedavi edici sağlık hizmeti anlayışı denir. Bu anlayışın temel davranış kalıbı reaktiftir. Kişinin/toplumun hastalanmasını bekler, kendisine başvurunca tedavi etmeye çalışır. Onun ötesi çok umurunda değildir.

Koruyucu sağlık hizmeti anlayışının temel tutumu/davranış kalıbı ise proaktiftir. Sorunlar/ olaylar/ hastalık gerçekleşmeden önce harekete geçerek, onların oluşunu/ sıklığını azaltma yönünde önlemler alır.

Halk Sağlığı Disiplini her iki davranış kalıbını da kullanır ise de öncelikle ve özellikle proaktif olmayı yeğler. Önlemlere rağmen sorun oluşur ise giderme müdahalesinde bulunur. Uzmanlık eğitimimin bir sonucu olarak, yalnızca sağlıkta değil yaşamın tüm alanlarında proaktif olmayı yeğler ve öneririm. Her türlü hastalık/ olumsuz olgu ve olaydan korunmanın müdahaleden/ tedaviden daha önemli, öncelikli ve etkili olduğunu düşünürüm.

Tüm olgu ve olayların (olumlu-olumsuz, ahlaki-ahlak dışı) öncesi, cereyan ettiği süre ve sonrası olarak adlandırılan üç evresi vardır. Proaktiflik, olaydan önce harekete geçerek, olumlu olayların oluşunu/sıklığını arttırma yönünde, olumsuz olayların oluşunu/sıklığını azaltma yönünde önlemler almaktır.

Dünyada hırsızlığı/sahtekarlığı olumlayan, öven/hoş gören herhangi bir değer sistemi yok. Başka bir söylemle tüm toplumlar/ insanlar hırsızlığı/sahtekarlığı önlemek ister. Bu amaçla birçok şey yaparlar da ama önleyemezler. Çünkü, hırsızlık/sahtekarlık insanların ahlaki değer ve yargılarına başka bir anlatımla zaaflarına dayanıyor. Elbette ki bu tür olaylar için proaktif olarak teknik önlemler almak önemli, ancak yeterince etkili olmuyor. “Kapı kilitli olsa da hırsızın/ sahtekarın aklı hiçbir zaman kilitli değildir” özdeyişi bu durumu çok iyi özetliyor. Hırsızlık yapmaya niyetli kişiler, kilitleri, şifreleri, alarmları veya diğer güvenlik önlemlerini aşmanın yollarını bir biçimde buluyor. Bu nedenle de diğer olayların aksine hırsızlık ve sahtekarlıkta olay sonrası yapılacak müdahale, başka bir anlatımla reaktif olunması daha etkili. Bu müdahalenin özü; hırsızın/ sahtekarın kısa sürede yakalayarak bir yandan elde ettiği belge/imtiyaz geçersiz kılınırken öte yandan da cezalandırması. Deyim yerinde ise ava giderken avlanması. Buna da kısaca caydırıcılık deniyor.

Hırsızı ve sahtekarı yakalamak, caydırmak kamu görevlilerinin işi. Kamu görevlilerinin bu işi hakkıyla ve etkili bir biçimde yapabilmeleri ise iyi ahlak sahibi olmalarına daha da önemlisi; hırsızlarla/ sahtekarlarla ortaklık yapmamış, bu işlere bulaşmamış olmalarına bağlı.

Azim ve Karar, 11.08.2025