FORDLANDİYA

Ford ve kapitalizm!

Biri diğerini tamamlayan ikili.

Her ikisinin önüne “vahşi” eklense hiç de fazla olmaz.

Yeryüzünde otomotiv üretimini üretim bandı üzerinden gerçekleştiren ilk kişidir Ford.

Bu üretim yönteminin ad babasıdır.

Fordizm!

Henry Ford Almanya’da yaşasa dört dörtlük Nazi olurdu. Hitler’le yazışmaları ve karşılıklı iyi dilekleri pek bilinmez.

ABD Başkanlığına aday olmayı aklından geçiren Ford’a, Hitler keşke bu konuda yardımcı olabilseydim diye yazmıştır. Hatta, biraz daha ileri giderek olanaklı olsa birkaç tugay asker göndermeyi bile düşünebilmiştir.

Bu özverili ve içtenlikli yaklaşımı Ford’un karşılıksız bırakmadığını ekleyelim.

Bir dönem neredeyse tüm üretimini bir yana bırakıp Alman savaş makinesinin gereksinimlerini karşılamaya odaklandığı bilinse de pek dillendirilmez.

Gelelim Ford’un bir başka özgün girişimine.

Otomotiv üretimi arttıkça doğal olarak yan sanayi gereksinimi de artmıştır.

Yirmili yılların sonunda kauçuk üretimi üzerinden lastik gereksinimini karşılamak isteyen Ford, devlet içinde devlet ya da anklav sayılabilecek özgün bir girişime imza atmıştır.

Bu amaçla Brezilya’da ham maddenin olduğu yerde oluşturduğu düzenekle ucuz işgücüne de ulaşmış olmayı ummuş olmalıdır.

Şirket yöneticisi Amerikalılar için küçük bir uydu kent oluşturdu. Seçkin çalışanlar burada, ABD’den millerce uzakta kendilerini yabancı bir ortamda hissetmemiş olacaklardı.

Bu gibi bir ortam Brezilyalı çalışanlar için elbette söz konusu olamazdı.

Bir ayrıntı hesaba katılmamıştı.

Yönetişim konusunda uzman olan Amerikalıların kauçuk üretimi konusunda en küçük bilgileri yoktu.

Ford’un çalışanlar üzerindeki dayanılmaz baskı Brezilyalı çalışanları bezdirdi.

Amerikalıların kauçuk tarımını bilmemeyle kendisini gösteren yumuşak karnı Brezilyalılarca ustaca kullanıldı.

Du Pont’un yapay kauçuk üretimi konusundaki buluşu Ford’un girişiminin üzerine tüy dikti.

Ford, Brezilya’nın Boa Vista bölgesinde kullanım hakkını ele geçirdiği 10.000 km²’lik alanı Brezilya hükümetine satarak ülkeden ayrıldı.

Fordlandiya, Ford için başlangıçta ütopyayken sonunda distopya oldu.

Orada uğradığı zararı çalışanlarına yansıtarak yitimini karşıladı kuşkusuz.

Vahşi kapitalizmin, vahşi bir anamal sahibiyle girişebileceği serüveni yansıtması bakımından anlamlıdır Fordlandiya deneyimi!